TÁO BÓN: NGUYÊN NHÂN, CHẨN ĐOÁN, ĐIỀU TRỊ

TÁO BÓN LÀ GÌ ?
Táo bón là tình trạng đi đại tiện khó khăn, nhiều ngày mới đi một lần, mỗi lần đại tiện phải rặn nhiều, phải vận dụng nhiều cơ thành bụng và cơ hoành để tống phân ra ngoài. Phân rắn thành cục, mật độ cứng có thể dính theo máu tươi do cọ xát vào niêm mạc hậu môn, có khi dính theo những chất nhầy của đại tràng, trực tràng.
Táo bón là một trong những vấn đề sức khoẻ phổ biến nhất. Táo bón có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, từ trẻ sơ sinh đến người cao tuổi. Tỷ lệ mắc táo bón tăng theo tuổi, với 30-40% của những người trên 65 tuổi.
Táo bón là triệu chứng thường gặp, có thể đứng đơn độc thành một bệnh (táo bón chức năng) hoặc là một triệu chứng trong các bệnh lý khác (ung thư đại tràng,
suy giáp trạng…).
Táo bón kéo dài làm ảnh hưởng chất lượng sống, gây tình trạng lệ thuộc vào thuốc nhuận tràng, là yếu tố thuận lợi gây ra một số bệnh như: trĩ, nứt hậu môn, sa trực tràng, thậm chí là ung thư đại trực tràng.
KHI NÀO CẦN ĐI KHÁM ?

Có thể nghĩ đến táo bón và đi khám chuyên khoa khi có các dấu hiệu sau:

Đại tiện ít hơn 3 lần trong 1 tuần.
Phải gắng sức rặn mạnh khi đại tiện, làm cho thời gian đại tiện kéo dài
Phân cứng hoặc thành cục như bi
Cảm giác đại tiện xong vẫn không hết phân
Bệnh nhân phải dùng các biện pháp hỗ trợ để cho phân ra: dùng tay lấy phân ra, dung thuốc thụt, thuốc nhuận tràng…

Hình 1. Các hình thái khối phân trong táo bón

TÁO BÓN DO NHỮNG NGUYÊN NHÂN NÀO?

Một số nguyên nhân gây táo bón thường gặp như:

Táo bón do hẹp lòng đại tràng: Ở đây táo bón chỉ là hậu quả của một bệnh lý khác như: khối u đại trực tràng, bệnh lý viêm gây hẹp đại trực tràng, bệnh phình đại trực tràng bẩm sinh…Do đó cần chẩn đoán và xử lý nguyên nhân bệnh mới hết được.
Táo bón chức năng: chiếm khoản 50% các trường hợp táo bón. Nguyên nhân chính là do: chế độ ăn không hợp lý( thiếu nước, thiếu chất xơ…), ít vận động, mất phản xạ đại tiện( do thường xuyên nhịn đại tiện), stress tâm lý…
Táo bón do chậm lưu thông đại tràng: Trong trường hợp này đại tràng nhu động rất yếu hoặc không nhu động làm cho phân ứ đọng ở đại tràng gây táo bón.
Táo bón đoạn xa: nguyên nhân do rối loạn chức năng vùng hậu môn- trực tràng như: giảm cảm giác trực tràng (phân xuống trực tràng nhưng bệnh nhân không có cảm giác buồn đại tiện), Áp lực trực tràng thấp( không đủ để tống phân ra ngoài), bất đồng vận trực tràng- hậu môn( hậu môn thắt chặt khi đại tiện làm cho phân không tống ra ngoài được).

Để chẩn đoán được nguyên nhân cần hỏi bệnh và thăm khám tỉ mỉ két hợp với các xét nghiệm cận lâm sàng chuyên khoa như:

Nội soi đại trực tràng loại trừ u cục (nếu cần)
Đo thời gian lưu thông đại tràng,
Đo áp lực hậu môn trực tràng,
Đo đánh giá cảm giác trực tràng
Chụp cộng hưởng từ sàn chậu
Xét nghiệm máu
TÁO BÓN GÂY RA HẬU QUẢ GÌ?

Táo bón ảnh hưởng xấu lên cơ thể, nhất là tình trạng táo bón kéo dài sẽ gây ra các thương tổn ,vùng hậu môn- trực tràng, hay tích tụ những chất độc hại, gây biến chứng toàn thân, tiềm ẩn những nguy hiểm về sức khỏe thậm chí có thể dẫn đến tử vong

Táo bón là nguyên nhân quan trọng gây là nhiều bệnh lý vùng hậu môn trực tràng
Bệnh trĩ: Táo bón kéo dài đa số sẽ gây ra bệnh trĩ do hiện tượng tăng áp lực ổ bụng khi gắng sức rặn đi ngoài làm cho các búi trĩ càng ngày càng to ra, mỗi lần đi ngoài thường có máu kèm theo phân.
Nứt kẽ hậu môn: Khi khối phân rắn, và lớn đi qua hậu môn sẽ gây tổn thương niêm mạc ống hậu môn trực tràng tạo thành một vết rách tất khó liền gọi là vết nứt hậu môn. Bệnh nhân có biểu hiện đại tiện ra máu đỏ tươi, đặc biệt là rất đau đớn sau mỗi lần đi cầu. Nhiều trường hợp bệnh nhân nhịn đại tiện vì sợ đau
Sa trực tràng: Do liên tục phải gắng sức rặn khi đi ngoài sẽ làm cho áp lực trong ổ bụng tăng lên rất nhiều, khiến phần niêm mạc trực tràng (trực tràng là đoạn cuối của ruột già ngay phía trên hậu môn), hoặc thậm chí là toàn bộ thành trực tràng sa ra ngoài qua ống hậu môn

Hình 2: các bệnh lý vùng hậu môn- trực tràng

Táo bón kéo dài có thể gây nhiều rối loạn toàn thân: Chứng sợ ăn, suy kiệt, nhiễm độc mạn, mụn, trứng cá, tăng biến chứng ở những bệnh nhân có bệnh lý mạn tính đi kèm: bệnh nhân cao huyết áp, tim mạch, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính…
Táo bón có thể gây ung thư đại trực tràng: Táo bón mạn tính được cho là một yếu tố nguy cơ gây ung thư đại trực tràng đã được chứng minh. Một nghiên cứu tại Mỹ cho thấy: những người bị táo bón mạn tính có tỉ lệ mắc ung thư đại trực tràng cao hơn người không bị táo bón đến 1,6 lần, đồng thời tỉ lệ mắc khối u lành tính cũng cao hơn 2,6 lần.

ĐIỀU TRỊ TÁO BÓN
NGUYÊN TẮC
Táo bón cần được chẩn đoán rõ nguyên nhân trước khi điều trị đặc biệt là táo bón gây ra do khối u đại- trực tràng, nếu không sẽ không khỏi bệnh thậm chí là nguy hiểm cho người bệnh.
Việc lạm dụng các thuốc nhuận tràng, thuốc xổ, thuốc thụt tháo không đúng chỉ định và kéo dài sẽ gây tổn thương ruột và rất khó điều trị về lâu dài
DO VẬY:
Khi có triệu chứng táo bón cần đến khám bác sỹ chuyên khoa để phát hiện sớm các bệnh lý nguyên phát có thể gây táo bón (do u, do viêm…). Chỉ chẩn thực hiện điều trị táo bón khi loại trừ các nguyên nhân trên
Cần khám xét kỹ, làm các xét nghiện chuyên khoa để phân nhóm táo bón nguyên phát thì điều trị mới đem lại kết quả cao và lâu dài
ĐIỀU TRỊ TÁO BÓN THEO NGUYÊN NHÂN
Táo bón chức năng: Đây là dạng táo bón thường gặp nhất, phương pháp điều trị bao gồm: Có chế độ ăn phù hợp cân đối, cung cấp đủ nước, vận động hang ngày, tập thói quen đại tiện hàng ngày theo một giờ nhất định, loại bỏ các đồ ăn, thuốc, Stress có thể gây táo bó.
Táo bón do chậm lưu thông đại tràng: Thông thường chẩn đoán được qua đo thời gian lưu thông đại tràng. Một số nhóm thuốc kích thích thụ thể 5HT4, nhóm Tegasterod (Zelmac) thường được dùng. Các biện pháp kích thích thần kinh, kích thích đại tràng bằng điện cực để tạo lại nhu động ruột là các phương pháp mới, cho kết quả tốt, nhưng phải được thực hiện bởi thầy thuốc chuyên khoa.
Táo bón do rối loạn chức năng trực tràng- ống hậu môn( táo bón đoạn xa): Đây là dạng phức tạp nhất. Cần kết hợp nhiều phương pháp cận lâm sàng như: đo thời gian lưu thông đại tràng, đo áp lực hậu môn trực tràng, đo cảm giác trực tràng để chẩn đoán. Điều trị ngoài chế độ ăn và thuốc cần phối hợp với các liệu pháp phục hồi chức năng như: kích thích điện trực tràng, tập phản hồi sinh học hậu môn- trực tràng…
Táo bón do hẹp lòng đại trực tràng (u, viêm) cần điều trị nguyên nhân gây hep, không điều trị táo bón.
CÁC PHƯƠNG PHÁP MỚI TRONG CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ TÁO BÓN
Hiện nay có nhiều phương pháp mới trong chẩn đoán và điều trị táo bón: giúp phát hiện chính xác nguyên nhân do đó cho kết quả điều trị tốt, và ổn định lâu dài
Một số phương pháp mới trong chẩn đoán: Nội soiđại trực tràng, chụp cộng hưởng từ động sàn chậu, đo áp lực hậu môn trực tràng; đo thời gian lưu thông đại tràng, đánh giá cảm giác trực tràng, phản xạ tống phân…
Một số phương pháp điều trị táo bón hiện đại:
Điều trị táo bón bằng sóng giao thoa: giúp tăng nhu động đại tràng một cách sinh lý, điều trị táo bón do chậm lưu thông đại tràng
Kích thích điện Hậu môn-Trực tràng: điều trị táo bón do giảm cảm giác trực tràng
Tập phản hồi sinh học: điều trị táo bón do rối loạn phản xạ hậu môn- trực tràng