Giới thiệu chung:

Nội soi đại tràng là một thủ thuật được thực hiện để phát hiện và theo dõi ung thư đại tràng- trực tràng và chẩn đoán đánh giá các triệu chứng, hội chứng đường tiêu hóa. Tuy nhiên, nội soi đại tràng được thực hiện tốt nhất khi đại tràng được chuẩn bị sạch nhất.

Có báo cáo ghi nhận chuẩn bị đại tràng không tốt khoảng 20 – 25%. Chuẩn bị đại tràng không sạch gây ra giảm tỷ lệ khả năng tìm thấy u tuyến (adenoma), làm tăng nguy cơ phát triển ung thư đại trực tràng (Johnson và cộng sự, 2014). Ngoài ra, chuẩn bị đại tràng không sạch làm cho thủ thuật đại tràng không thành công, phải tiến hành lại thủ thuật nội soi; gây lãng phí về mặt kinh tế.

Phương pháp chuẩn bị đại tràng được lựa chọn cẩn thận cho từng bệnh nhân phụ thuộc vào các chống chỉ định, các bệnh phối hợp và một số yếu tố khác. Ngoài ra, lựa chọn phương pháp chuẩn bị đại tràng tốt nhất phụ thuộc vào hiệu quả, độ an toàn và khả năng chịu đựng của phương pháp.

Một số thuốc chuẩn bị đại tràng:

• Polyethylene glycol – PEG (Fortrans)
• Magnesium citrate, sodium picosulfate, citric acid và magnesium hydroxide (Picoprep)
• Mono natri phosphate monohydrate, Di natri phosphate heptahydrat (Fleet phosphosoda, Oferen).

    

Bệnh nhân có chống chỉ định chuẩn bị đại tràng đường uống:

• Tắc ruột.
• Thủng ruột.
• Viêm ruột mức độ nặng.

Nội soi đại tràng không được tiến hành khi bệnh tiến triển cấp tính (phụ thuộc vào đánh giá của bác sỹ điều trị và bác sỹ nội soi). Nếu có chỉ định nội soi đại tràng trong những trường hợp này cần phải cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ, cần nhập viện điều trị và theo dõi, chuẩn bị đại tràng qua thụt rửa nước qua hậu môn.

Một số trường hợp có dấu hiệu bán tắc, chuẩn bị đại tràng đường uống phải được cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ. Chuẩn bị đại tràng đường uống với số lượng nhỏ dung dịch tẩy phân đường uống hoặc phân phối trong thời gian dài hơn (có thể qua ống xông mũi dạ dày), kết hợp chuẩn bị đại tràng qua thụt rửa nước qua hậu môn.

• Một số trường hợp có bệnh phối hợp:
• Bệnh tim mạch (thiếu máu cơ tim, cao huyết áp).
• Suy thận.
• Bệnh gan mất bù, cổ chướng
• Tiền sử chuẩn bị đại tràng không sạch.
• Tiền sử táo bón (bao gồm bệnh nhân có dùng thuốc)
• Mất cân bằng điện giải.
• Tiểu đường
• Chấn thương cột sống
• Bệnh đường tiêu hóa (viêm ruột cấp tính, IBD tiến triển)
• Sốc giảm khối lượng tuần hoàn đã điều trị ổn định.
• Người già hoặc tình trạng suy kiệt
• Rối loạn nhận thức.
• Rối loạn nuốt.
• Sau phẫu thuật giảm cân.

Với các trường hợp có bệnh phối hợp trên, cần có hướng dẫn của bác sỹ nội soi về chuẩn bị đại tràng.

+ Ưu tiên phương pháp uống Fortrans (polyethylene glycol) chia liều (2 thời điểm uống thuốc tẩy phân).

+ Có thể cân nhắc kết hợp Bisacodyl (theo chỉ định của bác sỹ điều trị).

+ Kết hợp thêm thuốc thụt phân (nếu cần thiết).

+ Một số trường hợp có thể chuẩn bị đại tràng qua ống xông mũi- dạ dày, nhất là các trường hợp rối loạn nuốt.

Chú ý khi chuẩn bị đại tràng:

• Thực hiện chế độ ăn giảm chất xơ khoảng 3 ngày trước nội soi đại tràng; tránh hoa quả có hạt: ổi, thanh long, dưa lê,…ngày hôm trước nội soi.
• Bệnh nhân có chỉ định nội soi đại tràng gây mê, cần dừng uống thuốc tẩy phân ít nhất 2 giờ trước thủ thuật nội soi.
• Không ăn và uống hoàn toàn ít nhất 6- 8 giờ trước thủ thuật nội soi (nội soi dạ dày và đại tràng có gây mê).

Khi chuẩn bị đại tràng, bệnh nhân cần đi lại nhiều và xoa bụng theo chiều kim đồng hồ để kích thích nhu động đại tràng đẩy dịch phân ra ngoài.

• Tiêu chuẩn sạch phân: sau uống thuốc chuẩn bị đại tràng, bệnh nhân sẽ đi ngoài khoảng 7- 10 lần, lần cuối cùng đại tiện chỉ có dịch trong, không còn cặn phân.

Hướng dẫn của một số loại thuốc tẩy phân:

• Thuốc Fortrans: dạng gói bột (pha với nước lọc) dùng đường uống.

+ Liều dùng: 20 kg cân nặng/ gói, thường 3 gói / lần chuẩn bị đại tràng.

+ Cách uống: Pha riêng từng 1 gói với 1 lít nước, uống hết lại pha tiếp. Uống không nên kéo dài quá 2 giờ.

. Có thể chia 2 lần: 1/2 liều tối hôm trước soi và 1/ 2 liều sáng hôm thực hiện nội soi (trước thủ thuật nội soi 4- 6 giờ), dừng nước trước thủ thuật nội soi ít nhất 2 giờ.

. Hoặc uống toàn bộ liều thuốc chuẩn bị đại tràng trong cùng ngày thực hiện nội soi (thực hiện trước thủ thuật nội soi 4- 6 giờ).

• Thuốc Fleet, Oferen: dạng dung dịch đóng chai 45 ml

+ Liều dùng: 1 lọ thuốc cho 1 lần chuẩn bị đại tràng.

+ Cách uống: Pha 1 lọ thuốc với 200 ml nước và uống hết. Sau đó uống thêm ít nhất 3 lít nước lọc trong vòng 1,5- 2 giờ (không nên kéo dài thời gian uống quá 2 giờ).

• Thuốc Picoprep: dạng gói bột (pha với nước) dùng đường uống.

+ Liều dùng: 2 gói chia 2 liều/ lần chuẩn bị đại tràng.

+ Cách uống: Pha riêng 1 gói với 200 ml nước và uống hết. Sau đó uống thêm 2 lít nước lọc trong vòng 2 giờ. Sau 6- 8 giờ uống liều thứ 1, Gói thứ 2 pha với 200 ml nước và uống hết, sau đó uống thêm 2 lít nước lọc trong 2 giờ.

. Có thể uống 2 liều cùng ngày, nếu đặt lịch nội soi đại tràng buổi chiều (liều thứ 2 thực hiện trước thủ thuật nội soi 4- 6 giờ).

. Hoặc uống 1 liều tối hôm trước và 1 liều sáng hôm thực hiện nội soi đại tràng, nếu đặt lịch nội soi đại tràng buổi sáng (thực hiện liều thứ 2 trước thủ thuật nội soi 4- 6 giờ).

Ths. Bs Phùng Hoàng Hiệp